Nhân dịp này, hãy cùng nhìn về lịch sử Đảng bộ trường Đại học Khoa học Tự nhiên qua hơn nửa thế kỷ xây dựng và phát triển, từ những năm tháng đặt nền móng cho Đại học Tổng hợp Hà Nội xưa và đến ngày nay.
Đảng bộ trong những năm tháng đặt nền móng cho Đại học Tổng hợp Hà Nội (1956 - 1965)
Sau ngày miền Bắc được hoàn toàn giải phóng (năm 1954), cán bộ và sinh viên thuộc 3 trung tâm đại học kháng chiến: Trung tâm Việt Bắc, Trung tâm Thanh - Nghệ, Trung tâm khu học xá Trung ương lần lượt chuyển về Hà Nội để cùng với các cơ sở đại học được tiếp quản ở Hà Nội lập thành: Đại học Văn khoa, Đại học Khoa học, Đại học Sư phạm Văn khoa và Khoa học, Đại học Y - Dược. Về mặt tổ chức Đảng, cả 4 trường đại học nói trên được đặt dưới sự lãnh đạo của một Đảng bộ chung.
Đến năm học 1956 - 1957, trước yêu cầu phát triển giáo dục đại học của giai đoạn Cách mạng mới, ngày 4/6/1956, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định số 2183/TC thành lập 5 trường đại học và 15 trường trung học chuyên nghiệp.
5 trường Đại học được thành lập theo quyết định 2183/TC là: Đại học Tổng hợp, Đại học Y - Dược, Đại học Bách Khoa, Đại học Sư phạm, Đại học Nông lâm. Trong hai năm học đầu tiên, mọi hoạt động của 5 trường đại học vừa mới được thành lập vẫn được đặt dưới sự lãnh đạo của một Đảng bộ chung như trước đó. Tuy nhiên, quá trình phát triển đã chứng tỏ cơ cấu lãnh đạo này không còn phù hợp. Chính vì lẽ đó, lãnh đạo Đảng cấp trên đã chỉ đạo Đảng bộ chung của các trường đại học tiến hành đại hội vào hai ngày 30-31/7/1958 để thành lập các Đảng bộ độc lập riêng cho từng trường.
Đại hội năm 1958 được xem là đại hội lần thứ nhất thành lập Đảng bộ Đại học Tổng hợp Hà Nội. Sau đại hội thành lập (1958), từ năm 1959 đến 1965, Đảng bộ Đại học Tổng hợp Hà Nội đã tiến hành 5 đại hội nhiệm kỳ. Các đại hội trong giai đoạn này đều tập trung vào những nhiệm vụ cơ bản có tính chiến lược nhằm đặt nền móng cho một trường đại học khoa học cơ bản trong các lĩnh vực khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Dưới sự lãnh đọa của Đảng bộ Đại học Tổng hợp Hà Nội, về cơ bản Nhà trường đã đạt được một số thành tích đáng khích lệ trong giai đoạn này như:
+ Về đào tạo: Hệ chính quy đã đạt tới quy mô 2000 sinh viên trong đó có 90 sinh viên quốc tế (niên khóa 1964-1965). Tháng 10/1965, hệ Trung học phổ thông chuyên Toán, chiếc nôi đầu tiên đào tạo nguồn tài năng trẻ cho đất nước được thành lập.
+Về công các nghiên cứu khoa học: Đảng ủy cũng định hướng cho các đề tài nghiên cứu khoa học cơ bản phục vụ thực tiễn sản xuất, chiến đấu và được cán bộ đảng viên nhiệt liệt hưởng ứng, triển khai đa dạng, bất ngờ.
+Về công tác xây dựng cơ sở vật chất: Với phương châm “thắt lưng buộc bụng”, Trường đã cố gắng xây dựng một số phòng thí nghiệm cho các khoa Vật lý, Hóa học, Sinh học, thành lập bảo tàng động thực vật, bảo tàng khảo cổ, xưởng cơ - vô tuyến, xây dựng nhà in, mở rộng thư viện.
Đảng bộ trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1965 - 1975)
Sau “Sự kiện Vịnh Bắc bộ” (ngày 5/8/1964), chiến tranh lan rộng ra toàn miền Bắc Xã hội chủ nghĩa. Tháng 8/1965, Đảng ủy quán triệt cho toàn thể cán bộ, Đảng viên trong toàn trường nhiệm vụ: Bằng mọi cách phải di chuyển nhanh các cơ sở vật chất thiết yếu từ Hà Nội lên khu sơ tán Đại Từ, Bắc Thái; Mọi hoạt động của nhà trường thực hiện theo quy định và tác phong thời chiến.
Năm 1967, Đại hội Đảng bộ trường lần thứ VIII đã diễn ra. Nhiệm vụ chính trị trung tâm của nhà trường được xác định trong Nghị quyết là: “Đào tạo một đội ngũ cán bộ trong lĩnh vực khoa học cơ bản, có lòng yêu nước nồng nàn, có lý tưởng và đạo đức cộng sản chủ nghĩa, có kiến thức khoa học cơ bản vững chắc và tiên tiến, có khả năng vận dụng lý luận cơ bản vào thực tiễn...”.
Năm 1973, Đại hội đại biểu Đảng bộ trường lần thứ XI đã thông qua Nghị quyết khẳng định nhiệm vụ của nhà trường trong giai đoạn mới: “Nhanh chóng ổn định mọi hoạt động của nhà trường để sớm đưa việc giảng dạy, học tập và nghiên cứu khoa học trở lại nề nếp. Tiếp tục giữ vững và nâng cao chất lượng dạy và học, hoàn chỉnh cơ cấu ngành nghề và mở rộng quy mô đào tạo, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học phục vụ thực tiễn, sản xuất, quốc phòng và đời sống xã hội”. Triển khai Nghị quyết của Đại hội, Trường đã thành lập Khoa Dự bị Đại học, Khoa Kinh tế - Chính trị học, ngành Thư viện học và ngành Lịch sử Đảng thuộc Khoa Lịch sử. Năm 1974, mốc son đầu tiên của công tác đào tạo sau đại học nước nhà được đánh dấu bằng sự kiện thầy giáo Hoàng Hữu Đường, cán bộ giảng dạy khoa Toán - Cơ là người trong nước đầu tiên bảo vệ thành công luận án phó tiến sĩ Toán-Lý tại Hội đồng chấm luận án cấp nhà nước được tổ chức tại Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội với những nhận xét đánh giá cao chất lượng khoa học của các nhà toán học nước ngoài. Từ đó, công tác đào tạo sau đại học được triển khai trong Nhà trường cũng khẳng định chất lượng đào tạo đại học đã chuyển qua một giai đoạn phát triển mới.
Đảng bộ trong thời kỳ thống nhất đất nước và tiếp tục xây dựng chủ nghĩa xã hội (1975 - 1985)
Trong thời kỳ sau giải phóng miền Nam và thống nhất đất nước, Đảng bộ nhà trường đã tiến hành 4 đại hội nhiệm kỳ. Nhiệm vụ chính trị chủ yếu của nhà trường luôn được nhấn mạnh trong các nghị quyết của các đại hội Đảng bộ là: “Tiếp tục xây dựng và phát triển Đại học Tổng hợp Hà Nội thành một trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học mạnh, đầu đàn của cả nước”.
Số liệu thống kê cho thấy: Từ năm 1971 đến 1981, Đảng bộ đã kết nạp được 81 Đảng viên mới, phần lớn trong đó là cán bộ giảng dạy.
Năm học 1981 - 1982 đã diễn ra một sự kiện quan trọng: đó là việc phát thẻ Đảng cho Đảng viên. Sau đợt sinh hoạt chính trị nâng cao chất lượng Đảng viên, 321 đồng chí Đảng viên đã được nhận thẻ Đảng.
Những năm đầu của thập kỷ 80, trong bối cảnh khó khăn chung của đất nước, Đại học Tổng hợp Hà Nội cũng đứng trước những khó khăn, thách thức vô cũng to lớn. Đại hội Đảng bộ lần thứ XVI đã thông qua nghị quyết nhằm tìm ra những biện pháp tích cực khả thi để duy trì chất lượng đào tạo, tăng thêm thu nhập cho cán bộ công nhân viên bằng những công việc chính đáng.
Có thể nói, trong giai đoạn 10 năm từ 1975 đến 1985, Đại học Tổng hợp Hà Nội đã đứng trước những thử thách và khó khăn vô cùng to lớn. Nhưng dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy, Nhà trường - bằng những cố gắng không ngừng - đã vượt qua được một thời kỳ sóng gió nhất để tự khẳng định vai trò tiên phong, xứng đáng với lòng tin cậy của Đảng.
Đảng bộ nhà trường trong thời kỳ đổi mới (1986 - 1995)
Tháng 2/1987, Đại hội giữa nhiệm kỳ khóa XVII của Đảng bộ Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội được triệu tập để quán triệt Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI. Đại hội Đảng bộ tập trung thảo luận các giải pháp nhằm đưa trường Đại học Tổng hợp Hà Nội vượt qua những khó khăn thử thách trước mắt, tiếp tục tiến lên theo tinh thần đổi mới của Đảng.
Đại hội Đảng bộ Đại học Tổng hợp khóa XVII
Tháng 3/1988, Đảng ủy triệu tập Đại hội nhiệm kỳ khóa XVIII. Đại hội đã đánh giá những thành tích của nhà trường qua hơn 30 năm xây dựng và phát triển, đồng thời cũng chỉ rõ những hạn chế, tồn tại cần khắc phục để đưa nhà trường bước vào giai đoạn phát triển mới.
Tháng 5/1990, Đảng bộ Đại học Tổng hợp Hà Nội tiến hành Đại hội nhiệm kỳ XIX. Đại hội đã khẳng định: “Nhà trường đã có những chuyển biến tích cực theo đường lối đổi mới. Mọi mặt hoạt động của nhà trường đã đi vào thế ổn định và đã có những nhân tố mới hứa hẹn cho một giai đoạn phát triển mới. Vai trò, vị trí của nhà trường trong xã hội đã được tăng lên”.
Ngày 10/12/1993, Thủ tướng Chính phủ đã ký Nghị định thành lập Đại học Quốc gia Hà Nội. Theo tinh thần của Nghị định, trên cơ sở trường Đại học Tổng hợp Hà Nội sẽ thành lập trường Đại học Khoa học Tự nhiên và trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn.
Ngày 28/12/1995, Thành ủy Hà Nội đã ra quyết định thành lập Đảng bộ Đại học Khoa học Tự nhiên cùng với việc chỉ định Bí thư và Ban chấp hành Đảng bộ lâm thời cho Đảng bộ mới. Từ đây, lịch sử Đảng bộ trường Đại học Khoa học Tự nhiên sang một trang mới.
Đảng bộ trong giai đoạn đầu xây dựng trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội
Tháng 12/1995, Ban chấp hành Đảng bộ lâm thời trường Đại học Khoa học Tự nhiên gồm 9 đồng chí bắt đầu công tác chỉ đạo trực tiếp việc xây dựng và ổn định cơ cấu tổ chức nhà trường phù hợp với giai đoạn phát triển mới.
Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ trường Đại học Khoa học Tự nhiên lần thứ I (tháng 12/1995), một trong những mục tiêu của giai đoạn 1996 - 2000 được xác định là: “Xây dựng và phát triển trường Đại học Khoa học Tự nhiên thành một trường khoa học cơ bản và công nghệ có tiềm lực mạnh”... Năm 2000, trường Đại học Khoa học Tự nhiên vinh dự nhận danh hiệu cao quý: Đơn vị Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới. Năm 2001, nhà trường được nhận danh hiệu Huân chương Hồ Chí Minh... Với nhiều thành tích đạt được, Đảng bộ đã vinh dự được đón nhận cờ Đảng bộ trong sạch vững mạnh 5 năm (1997-2002) của Thành ủy trao tặng.
Đảng bộ trong giai đoạn xây dựng đại học nghiên cứu tiên tiến và hội nhập
Tháng 12/2001, Đại hội Đại biểu Đảng bộ lần thứ XXIII đã thông qua Nghị quyết thể hiện quyết tâm của toàn thể Đảng bộ, cán bộ công nhân viên nhà trường: “Tập trung nguồn lực, trí tuệ, phấn đấu xây dựng và phát triển Đại học Khoa học Tự nhiên thành trường khoa học và công nghệ có chất lượng cao trong đào tạo và nghiên cứu khoa học”...
Tại Đại hội Đảng bộ lần thứ XXIV
Cuối tháng 7/2005, Đại hội Đại biểu Đảng bộ lần thứ XXIV (nhiệm kỳ 2005 - 2008) được triệu tập. Đại hội thông qua khẩu hiệu hành động: “Phát triển - Chủ động hội nhập - Chất lượng cao”.
Tại Đại hội Đảng bộ lần thứ XXV (nhiệm kỳ 2010-2015)
Đại hội Đảng bộ lần thứ XXV (nhiệm kỳ 2010 - 2015) - vòng I đã diễn ra trong hai ngày 29 và 30/1/2010. Đến tháng 6/2010, diễn ra Đại hội lần thứ XXV, vòng II. Đại hội kêu gọi toàn thể Đảng viên, cán bộ, viên chức và sinh viên toàn trường đoàn kết một lòng, thực hiện tốt nhiệm vụ, với khẩu hiệu hành động: “Tiên phong - Sáng tạo - Hội nhập - Chất lượng cao”.
Đồng chí Nguyễn Văn Nội (Bí thư Đảng ủy trường Đại học Khoa học Tự nhiên nhiệm kỳ 2015 - 2020) - bên trái - nhận cờ Đảng bộ trong sạch vững mạnh tiêu biểu do PGS.TS Nguyễn Kim Sơn, đại diện Ban chấp hành Đảng bộ TP Hà Nội trao tặng.
Tháng 5/2015, Đại hội Đảng bộ lần thứ XXVI (nhiệm kỳ 2015 - 2020) được triệu tập. Đại hội đã kêu gọi toàn thể cán bộ, Đảng viên và học sinh, sinh viên phát huy cao nhất các nguồn lực, tranh thủ các điều kiện thuận lợi, vượt qua những thách thức để xây dựng trường Đại học Khoa học Tự nhiên thành một trường đại học nghiên cứu, ngang tầm các trường đại học tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, phục vụ đắc lực và hiệu quả cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.